همدلی چیست؟
همدلی یکی از ویژگی‌های کلیدی در روابط انسانی و به ویژه در ارتباطات درمانی و روانشناختی است. این مفهوم به معنای توانایی درک و احساس کردن جهان درونی دیگران است، بدون اینکه آن‌ها را قضاوت کنیم یا واکنش‌های احساسی خود را به‌طور مستقیم بر رفتارهای آن‌ها اعمال کنیم. به عبارت ساده‌تر، همدلی به این معناست که فرد بتواند با دیگران هم‌احساس باشد، احساسات و تجربیات آن‌ها را بفهمد و از زاویه دید آن‌ها به مشکلات نگاه کند.
تعریف همدلی در روانشناسی
در روانشناسی، همدلی به فرآیند درک و اشتراک‌گذاری احساسات و تجربیات دیگران اشاره دارد. این ویژگی مهم در درمان‌های روانشناختی و روابط بین فردی، به‌ویژه در روند درمان و مشاوره، نقشی حیاتی ایفا می‌کند. روانشناسانی که همدلی بالایی دارند، قادرند فضای امن و حمایتی ایجاد کنند که فرد بتواند به‌راحتی احساسات و تجربیات خود را به اشتراک بگذارد.
همدلی شامل سه مرحله اصلی است:
- درک احساسات دیگران: این بخش از همدلی به معنای توانایی درک و شناسایی احساسات دیگران است. فرد باید بتواند به طور دقیق احساسات و افکار طرف مقابل را از طریق کلمات، رفتارها، و زبان بدن آن‌ها شناسایی کند.
- تجربه احساسات مشابه: در این مرحله، فرد باید بتواند احساسات طرف مقابل را تجربه کرده و هم‌احساسی کند، اما نه به‌گونه‌ای که احساسات او را فراموش کرده و تنها به دیگری پرداخته شود.
- انتقال احساسات بدون قضاوت: در نهایت، همدلی به این معناست که فرد قادر باشد این احساسات را با دیگری به اشتراک بگذارد، بدون اینکه به‌طور مستقیم واکنش‌های قضاوتی یا مشاوره‌ای ارائه دهد.
فرق همدلی با همدردی
اگرچه همدلی و همدردی مفاهیم مشابهی به نظر می‌رسند، اما تفاوت‌های مهمی دارند که می‌توانند در روابط انسانی و درمان روانی تأثیرگذار باشند.
۱.همدلی
همدلی بیشتر بر درک احساسات و تجربه دیگران تأکید دارد. در همدلی، فرد با دیگری هم‌احساس است، اما این هم‌احساسی به‌گونه‌ای نیست که احساسات خودش را در اختیار فرد دیگر قرار دهد یا وارد وضعیت او شود. در حقیقت، همدلی فرایندی است که فرد را در موقعیت طرف مقابل قرار می‌دهد، اما بدون آنکه خود را درگیر احساسات آن فرد کند. به عبارت دیگر، همدل بودن به معنای فهمیدن و احترام گذاشتن به احساسات فرد مقابل است، در حالی که حفظ مرزها و خودآگاهی فردی را نیز به همراه دارد.
۲.همدردی
در مقابل، همدردی بیشتر به معنای «حس کردن» درد و رنج دیگری است. در این حالت، فرد به جای اینکه صرفاً احساسات طرف مقابل را درک کند، خود نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد و تجربه‌ای مشابه از آن احساسات پیدا می‌کند. همدردی معمولاً با ابراز همدردی و نشان دادن ناراحتی در مواجهه با درد دیگری همراه است. در این حالت، فرد ممکن است احساس کند که خودش هم با درد دیگری مواجه است و این می‌تواند گاهی باعث کاهش توانایی کمک به دیگران شود.
مثال تفاوت‌ها:
- فردی که همدل است ممکن است بگوید: «می‌فهمم که چقدر اوضاع برای تو سخت است، اما من اینجا هستم که کمک کنم تا با این مشکلات کنار بیایی.»
- فردی که همدرد است ممکن است بگوید: «من هم حس می‌کنم که چقدر سخت است. انگار خودم هم تحت تأثیر قرار گرفتم.»
در اینجا تفاوت اصلی این است که همدلی بیشتر بر «درک» و «کمک به فرد» تأکید دارد، در حالی که همدردی می‌تواند فرد را خود نیز درگیر رنج و مشکلات دیگری کند.
موانع همدلی
با وجود اهمیت همدلی در روابط انسانی و درمان‌های روانشناختی، عوامل مختلفی می‌توانند مانع از بروز همدلی شوند. این موانع می‌توانند در سطح فردی، اجتماعی یا حتی فرهنگی باشند و بر توانایی فرد برای همدلی تأثیر بگذارند.
۱. فشارهای روانی و استرس شخصی
افرادی که خود تحت استرس یا مشکلات روانی قرار دارند، ممکن است نتوانند به‌طور کامل با دیگران همدلی کنند. استرس‌های زندگی شخصی یا مشکلات عاطفی می‌توانند توانایی فرد برای درک احساسات دیگران را محدود کنند.
۲. قضاوت یا تعصب
وجود قضاوت‌های ناخودآگاه یا تعصبات فرهنگی، اجتماعی، یا اخلاقی می‌تواند مانع از همدلی شود. فردی که دارای پیش‌داوری است ممکن است احساسات دیگران را به‌درستی درک نکند یا آن‌ها را نادیده بگیرد.
۳. دوری یا بی‌تفاوتی اجتماعی
در جوامع مدرن، گاهی فاصله اجتماعی و فردگرایی موجب می‌شود که افراد از هم جدا شده و نتوانند به یکدیگر نزدیک شوند. این بی‌تفاوتی اجتماعی می‌تواند همدلی را تضعیف کند.
۴. عدم آگاهی یا مهارت‌های ارتباطی ضعیف
عدم آگاهی از مفاهیم همدلی یا نداشتن مهارت‌های ارتباطی می‌تواند مانع از ایجاد ارتباط همدلانه شود. بعضی افراد نمی‌دانند که چگونه احساسات دیگران را شناسایی یا به اشتراک بگذارند.
۵. آسیب‌های روانی گذشته
افرادی که خود در گذشته آسیب‌های روانی جدی دیده‌اند (مانند ترومای دوران کودکی یا تجارب منفی در روابط)، ممکن است توانایی همدلی را در خود کاهش یافته ببینند. این افراد ممکن است درک احساسات دیگران را به‌طور ناخودآگاه دشوار یابند، چرا که خودشان هنوز با آسیب‌های گذشته درگیر هستند.
۶. فقدان امنیت روانی در روابط
در روابطی که فرد احساس امنیت نمی‌کند، ممکن است به دلیل ترس از آسیب دیدن یا رد شدن، نتواند خود را در وضعیت دیگری قرار دهد. این فقدان امنیت می‌تواند مانع از تجربه همدلی واقعی شود.
جمع‌بندی
همدلی یکی از ویژگی‌های اساسی و بنیادین در روابط انسانی است که به افراد کمک می‌کند تا احساسات و تجربیات دیگران را درک کنند و با آن‌ها هم‌احساس شوند. همدلی به تفاوت‌های موجود در تجربه‌های افراد احترام می‌گذارد و بدون قضاوت یا دخالت در احساسات دیگران، با آن‌ها همراه می‌شود. این ویژگی در روانشناسی و مشاوره درمانی نقشی حیاتی دارد، چرا که بر اساس آن، درمانگران می‌توانند فضایی امن و حمایتی برای مراجعین خود ایجاد کنند.
تفاوت‌های مهم همدلی و همدردی بر این اساس است که همدلی به درک و همراهی بدون از دست دادن خودآگاهی اشاره دارد، در حالی که همدردی بیشتر به درگیر شدن و حس کردن احساسات دیگران مربوط می‌شود. در نهایت، عوامل مختلفی مانند فشارهای روانی، قضاوت‌های ناخودآگاه و کمبود امنیت روانی می‌توانند موانع مهمی برای همدلی به شمار آیند.
نویسندگان مقاله:دکتر وحید افشار,دکتر نسرین میرشفیعی
